Бүгүн, сэтинньи 26 күнүгэр, Саха тылын, литературатын уонна култууратын учууталларын III Өрөспүүбүлүкэтээҕи сийиэһин иитинэн, «Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр судаарыстыбаннай уонна дьиҥ таһымнаах тыллары харыстааһын уонна сайыннарыы» диэн Саха Өрөспүүбүлүкэтин судаарыстыбаннай бырагыраамма түһүлгэтэ үлэлээтэ.

Манна учууталлар, тыл, литература үөрэхтээхтэрэ, учуонайдар, уопсастыбаннай тэриллиилэр бэрэстэбиитэллэрэ кэлэн кыттыыны ыллылар.

Тэрээһини Саха Өрөспүүбүлүкэтин култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга миниистирэ Ноев Афанасий Иванович салайан ыытта.

Кини этэринэн: «Бу күннэргэ саха тылын уонна литературатын учууталларын үһүс сийиэһэ ыытылла турар, сийиэс чэрчитинэн Саха Өрөпүүбүкэтин судаарыстыбаннай уонна дьиҥ таһымнаах тылларын бырагырааматын үлэтин-хамнаһын, бырайыактарын туһунан учууталлары кытта кэпсэттибит. Түһүлгэҕэ бырагырааммаҕа үлэлэһэр учуонайдар, тыл үөрэхтээхтэрэ, араас хайысха исписэлиистэрэ бырайыактарын кэпсээтилэр. Онон бу бырагырааммаҕа учууталлар бэйэлэрин өттүлэриттэн баҕа санааларын киллэрдилэр, уонна сыанабыл биэрдилэр. Холобур, бу биһиги социологическай ыйытыктары уонна дьон-сэргэ саха тылын уонна аҕыйах ахсааннаах норуоттар тылларын билэллэрин туһугар учуонайдарбыт ыыппыт ыйытыктарыгар уонна ону ырытан оҥорууларыгар тохтоон аастылар учууталлар. Онно олоҕуран, үлэни-хамнаһы ыытыахтарын сөбүн эттилэр. Уонна оттон Гуманитарнай чинчийии үнүстүүтүн тылга үлэлиир учуонайдара кэнники сылларга сахабыт тылын чопчу тылларын үөрэтиигэ үлэлэрин-хамнастарын эмиэ интэриэһиргээтилэр уонна бу хайысхаҕа үлэлииллэрин туоһулаатылар. Учуонайдар ыытар үлэлэрин кинилэр көрөллөр-истэллэр уонна тирэҕирэллэр эбит диэн этиэххэ наада. Онон олус чопчу сыаллаах-соруктаах, туһалаах үлэ түмүгэ көстөн эрэрин биһиги этиэх тустаахпыт. Ил Дархан Айсен Николаев быһаччы дьаһалынан уонна этиитинэн Саха Өрөспүүбүлүкэтин бырабыытылыстыбата ылбыт тылга аналлаах бырагырааммата учууталлары кытта ситимнээх үлэтэ ыытылларын туоһулуур».

Бэлиэтээн этэр буоллахха, «Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр судаарыстыбаннай уонна дьиҥ таһымнаах тыллары харыстааһын уонна сайыннарыы» судаарыстыбаннай бырагыраамма үлэтин Саха Өрөспүүбүлүкэтин култуураҕа уонна духуобунай сайдыыга миниистиэристибэтэ сүрүннүүр, манна хас да министиэристибэ үлэлэһэр.

Бу күн С.Н.Донской-II Үөрэҕи сайыннарар уонна идэни үрдэтэр үнүстүүт аактабай саалатыгар дьон-сэргэ көхтөөх кыттыыны ылла. Ыытааччыннан Былатыан Ойуунускай аатынан литетарута түмэлин дириэктэрэ Рустам Каженкин буолла, тэрээһиҥҥэ М.Е. Николаев бибилэтиэкэ-архыыба – Николаев-Киин үлэлэстэ.

Исписэлиистэр «Хоту дойду этэр сүрэхтэрэ: кэлэр кэм лингвистическай картата», «Саха тылын быһаарыылаах улахан тылдьытын электроннай таһаарыыта», «Сахалыы таба суруйууга үөрэх тылдьыттара», «Түөлбэ тылын, сир-дойду ааттарын хомуйуу уонна саха тылын социолингвистика чэрчитинэн чинчийии», онтон да атын тыл үөрэхтээхтэригэр уонна нэһилиэнньэ киэҥ араҥатыгар туһалаах бырайыактары билиһиннэрдилэр. Маны тэҥэ медиа араас көрүҥүн, учуобуньуктары, Ай-Ти технология араас көрүҥүн кэпсээтилэр.

Саха Өрөспүүбүлүкэтиин Национальнай бибилэтиэкэ бэйэ бырайыактарын билиһиннэрдэ. Сүрүннүүр исписэлиис Василий Борисов этэринэн, төрөөбүт тыллары харыстыырга уонна сайыннарарга анаан бибилэтиэкэ төрүт уонна аныгы технологиялары туһанар. «Маныаха хас биирдии баҕалаах киһи кыттыһар кыахтаах. Холобур, VOICE.NLRS диэн бырагыраамманнан киирэн үлэлиэххэ сөп», - диэн этэр.

«Бу бырайыактар биһиги үлэбитигэр саамай наадалаах, туһалаах эбиттэр, аныгы технологиялары туһанан ыччаты, оҕолору кытары үлэлииргэ ордук барсаллар. Айааччыларга, ааптардарга ситиһиилэри баҕаран туран, бииргэ үлэлииргэ бэлэммитин этэбин. Учууталлар хайаатар да култуура үлэһиттэрин кытары тэҥҥэ үлэлэһиэхтээхпит», - диэн Гуорнай улууһун Атамай орто оскуолатын саха тылын учуутала Марина Терентьева эттэ.

Дьүүллэһии түмүгэр, учууталлар судаарыстабннай бырагыраамма бырайыактара олус туһалаахтарын бэлиэтээтилэр уонна араас этиилэри киллэрдилэр. Бары этиилэри түмэн, түһүлгэ анал түмүк этиитэ тахсара күүтүллэр.