Саха уола, Саха Өрөспүүбүлүкэтин бастакы Президенэ Михаил  Ефимович Николаев Россия судаарыстыбатын биллэр политическай деятелин быһыытынан историяҕа киирэн турар

Кини норуоттан тахсыбыт киһи. Ким   да анаан-минээн политик буоларга үөрэппэтэҕэ. Ол эрээри, Сэбиэскэй былаас  кини үөрэнэригэр уонна сайдарыгар сөптөөх кыаҕы биэрбитэ бастакынан  бэлиэтэниэхтээх.

Иккиһинэн, киниэхэ сүрүн үктэлинэн айылҕаттан  бэриллибит киһилии хаачыстыбалара буолбуттара.

Үсүһүнэн,  кини олоҕор тоҕоостоох кэм кэлбитэ буолар (нууччалар ону «судьба» дииллэр). Хайдах да   буолбутун иһин, Михаил Ефимович уһулуччу дьоҕурдааҕын чорботон бэлиэтиибит.

Кинини «колоритная и сильная личность в истории России ХХ-ХХI  веков» диэн суруйаллар. Атыттар «выходец из народа… достиг не малых  успехов» дииллэр. Ити барыта сөп. Наукаҕа личность оруолун туһунан быһааран тураллар. Личность оруола кини атыттардааҕар олох сайдыытыгар тугу ордук оҥорбутунан сыаналанар.

Эппиэтинэс тиксиитэ 

Итинтэн сиэттэрэн, М.Е.Николаев саатар түөрт уһулуччу үтүөтүн   бэлиэтиир наада. Кини былааска тахсар кэмигэр мин историческай наука  кандитата, доцент, СГУ парткомун идеологияҕа сэкиритээрэ этим. Кини ол   кэмнээҕи үлэтэ мин харахпар кытаанахтык хатаммыта. Оччотооҕу дойду  үрэллэр, саҥа судаарыстыба атаҕар турар бириэмэтигэр сыыһалар-халтылар син баар этилэр.

Ол эрээри, М.Е.Николаев политикатыгар сүрүн хайысхалар  саамай сөпкө быһаарыллыбыттара. Саха сирэ сайдыы саҥа үктэлигэр тахсыбыта. Итиниэхэ М.Е.Николаев соҕотох эрэ үтүөлээх буолбатах. Ол эрээри, туох баар эппиэтинэс киниэхэ тиксибитэ. Онон биллэн турар, кытаанах санааланыы наада буолбута. Ону кини чиэстээхтик толорбута. Итиннэ сытар кини хаһан да сотуллубат уонна өлбөөдүйбэт үтүөтэ.   

Саха сиригэр политическай, экономическай уонна духуобунай  уларытыылары киллэриигэ саҥа, ордук кыахтаах былаас наада буолбута.  Киин былаас сатарыйбыта, соҕотох салайбыт Коммунистическай партия  сыыйа-баайа үрэллибитэ, уопсастыба тоталитарнай режимтэн демократияҕа  сыҕарыйбыта. Ордук экономика уонна дьон олоҕун туруга эмсэҕэлээбиттэрэ.

Президент

Итинник кэмҥэ Саха Өрөспүүбүлүкэтигэр Президент дуоһунаһын  киллэрии наада этэ. Сэбиэскэй былаас систиэмэтэ үрэллибитэ. Саҥа былаас өссө үөскүү илигэ. Оттон былааһа суох хаалбыт уопсастыба акыйааҥҥа эрдиитэ суох хаалбыт тыы курдук буолар. Кинини хаһан баҕарар күүстээх тыал кэлэн очуос таастарга хампарытыан сөбө.

Оччолорго, ким тугу гынарын үчүгэйдик билбэт кэмигэр М.Е.Николаев Саха сиригэр туох баар былааһы Президент дуоһунаһыгар  түмэр быһаарыыны ылыммыта. Наадалаах саҥа сокуоннар, Саха  Өрөспүүбүлүкэтин Конституцията, Саха АССР судаарыстыбаннай  суверенитетын туһунан Декларация ылыныллыбыттара. Онон биһиги  дойдубут саҥа статустаммыта уонна сайдар суолга киирбитэ. 

Уларыйыылар

Ити уларыйыылар саха норуотун үйэлэргэ баҕарбыт баҕатын олоххо киллэрбиттэрэ. Россияҕа киин былаас эмиэ саҥалыы суолу көрдүүр  этэ. Олор хаһан быһаарыллан олоххо киирэллэрин М.Е.Николаев күүппэтэҕэ.

Төттөрүтүн, Россия Федерациятын тэрийиигэ, Федеративнай Дуогабары  оҥорон, онно илии баттааһыҥҥа кини бастыҥҥар истэригэр сылдьыбыта. Саха сиригэр парламент тэриллибитэ, Сэбиэттэр оннуларыгар норуотунан быыбардаммыт олохтоох былаастар үөскээбиттэрэ.

Экономика сайдыытыгар промышленность тэрилтэлэрин (алмаас,  көмүс, таас чох, ньиэп, гаас) уларыта тутуу ыытыллыыта саамай сөптөөх миэрэ буолбута. Ордук колхуостар уонна сопхуостар эстиилэрин саҕана тыа хаһаайыстыбатын үрэллииттэн быыһаабыта.

М.Е.Николаев култуура,  медицина, үөрэхтээһин, спорт, искусство, наука сайдыытыгар наадалаах  уларытыылары сатаан тэрийэн ыыппыта. Бэчээт үлэтэ эмиэ умнууга хаалбатаҕа. «Кэскил» уонна «Юность Севера» хаһыаттар тэриллиилэригэр, үбүлээһиннэригэр көмөлөспүтэ. Ити бириэмэҕэ Россия субъектарыгар оҕолорго аналлаах хаһыаттар бары кэриэтэ сабыллыбыттара. Оттон биһиэхэ манна 16 балаһаҕа тиийэ улааппыттара.   

Өлбөт-сүппэт үтүөлээхтэр

Ыраахтааҕы былааһын Саха сиригэр суулларыыга, Сэбиэскэй  былааһы тэрийиигэ, автономнай өрөспүүбүлүкэни тэрийиигэ, гражданскай сэриигэ өстөөхтөрү кыайыыга, саҥа олоҕу сайыннарыыга биһиги чаҕылхай  уолаттарбыт Максим Аммосов уонна Платон Ойуунускай-Слепцов, кинилэр   доҕотторо, биир санаалаахтара өлбөт-сүппэт үтүөлээхтэр.

Кинилэр  кэннилэриттэн биһиги дойдубутугар үтүөлээҕинэн Михаил Ефимович Николаев буолар. Кини—биһиги Аҕа баһылыкпыт, бастакы Президеммит!  

Онон оҕолоор, кини олоҕун уонна үлэтин кичэйэн үөрэтиҥ, чаҕылхай холобур оҥостуҥ, дойдугутугар туһаны аҕаларга бары күүскүтүн ууруҥ! Ситиһиилэри уонна бары үтүөнү эһиэхэ баҕарабыт.  

                                Николай Слепцов, политолог.