Тыл күнүн суолтата
...Өйгө-сүрэххэ, санааҕа сүппэттик хаалбыт сүҥкэн хардыылары оҥортообут Саха Бастакы Бэрэсидьиэнэ Михаил Ефимович Николаев биир дьоһун саҕалааһынынан “Төрөөбүт тыл уонна сурук-бичик күнүн” анал ыйааҕынан олохтообута буолар.
Бу күн суолтата сыл-хонук аастаҕын аайы күүһүрэн уонна үрдээн иһиэҕэ. Тоҕо?
Бастакытынан, бу олунньу 13 күнэ саха бастакы лингибиис учуонайа, төрөөбүт норуотун сырдык үөрэх диэки хайыһыннарбыт, ааҕар-суруйар оҥорон, атын саҥа таһымҥа таһаарбыт Семен Андреевич Новгородов күн сирин көрбүт күнэ. Онон, кини аата саха тыллаах баарын тухары махталынан, тапталынан ааттана турар дьоро күнэ. Саха дьонугар ханнык да үйэ кэллин, үөрэх, билии, өркөн өй, төрөөбүт норуот туһугар үйэлээҕи оҥоруу уһулуччу суолталааҕын саната туруо.
Иккиһинэн, бу күн саха дьонугар кыыдааннаах тымныы кыһын арыый уҕарыйан, саас кэлэн иһэр сибикитин этинэн-хаанынан билэн, уһуктууга ылларар кэмигэр сөп түбэһэринэн эмиэ үчүгэй. “Төрөөбүт тыл уонна сурук-бичик күнэ” бэйэтэ кыһыҥҥы ыһыахха кубулуйда. Лаглаччы сахалыы таҥнар, сахалыы ас астанар, тыл этэр, тойук туойар, оһуохайдыыр, төгүрүччү мустан олоҥхо истэр, атах тэпсэн олорон инникини түстүүр кэрэ кэпсэтиилэри төрүттүүр Ытык Күн буола олохсуйда. Уһуйаан оҕотуттан саҕалаан, ытык кырдьаҕастарга тиийэ хоһоон ааҕар, аман өс күрэҕэр кыттар, дакылааттаан чоргуйар, хомуһу дьырылатар, үҥкүүнү-битиини тэнитэр, иис-уус быыстапкатын тардар – бары дьоҕуру көрдөрөр кэтэһиилээх мааны күммүт буолла.
Үсүһүнэн, бу күн сылын аайы түҥ былыргы үйэлэртэн, төһө да дьадайдар, кэҕиннэр, бүгүҥҥү күҥҥэ тиийэн кэлбит Сахалыы Саҥабыт Тыынын аҕа көлүөнэ саҥа үүнэр ыччакка алҕаан-таптаан туттарар үрдүк, үтүө-мааны күнэ. Өбүгэ тылын өрө туппут, идэ оҥостубут, сайдыылаах наука таһымыгар таһаарбыт үлэһиттэри, уһуйааччылары, үөрэтээччилэри ытыктабыл тылынан ахтан ааһар күн. Кинилэргэ төрөөбүт Ийэ Тылларын аан дойду бары тылларын таһымыгар таһаарбыт, дьаныһан туран чинчийбит, бу үлэҕэ олохторун анаабыт чулуу дьоммутугар уруй-айхал этэр күммүт.
Төрдүһүнэн, 20-с үйэни кытта тэҥҥэ алгыһынан саҕаламмыт уус-уран литэрэтиирэбит чэлгийэр күөх оттоох баай-талым, нарын-наскыл, уоттаах-төлөннөөх тылынан толору алааһыгар, от охсон бурҕатар, бугуллаан чөкөтөр, субуулаан субурутар, кэбиһэн лөглөтөр, отуу уотун унаарытар айар тыл аҕаларын, суруйар-бичийэр, бар дьон санаатын сайа этэр суруйааччы дьоммут ааттарын тапталынан, сүгүрүйүүнэн туолан тураммыт ааттыыр күммүт. Саха уран суругун төрүттээбит ытык дьоммут үрдүккэ таһаарбыт таһымнара кэлэр, аныгы суруйар дьоҥҥо үтүө холобур буолуохтун. Саха суруйааччытын сахалыы айымньытын ааҕар, сөҕөр-махтайар саха дьоно үйэлэр тухары баар буолуохтаахтарын санатар күн.
Туругурдун Төрөөбүт Тылбыт! Сыллар-дьыллар, түһүүлэр-тахсыылар буомнарын барытын этэҥҥэ туорааҥҥын, Сир үрдүгэр баар бары тыллары кытары бииргэ эйэни, или, дьолу-соргуну уһана, тахсар Күн диэки айаннаан ис диэн алҕаатахпыт буолуохтун!
Жанна Барашкова, “Сайдыы” саха тылын
учууталларын өрөспүүбүлүкэтээҕи
түмсүүтүн салайааччыта
Дьокуускай куорат
